Dutjes overgangen: van 3 naar 2 en naar 1 slaapje

In de eerste maanden slapen baby’s om de paar uur. Vanaf de 3 maanden wordt het slapen steeds iets minder en zal je baby ook vaker gezellig wakker zijn. Meestal hebben baby’s van 3 maanden 3 dutjes op een dag nodig. Tussen de 6 en 8 maanden gaat je baby langzaam van 3 naar 2 dutjes. Hoe ouder je kindje wordt, hoe minder ze slapen overdag. Maar hoe kun je die dutjes overgangen soepel laten verlopen? En hoe gaat je kind makkelijker van 2 naar 1 slaapje? Je leest het hier!

Wat is een dutjes overgang?

Dutjes overgangen zijn de transities die kinderen maken waarbij er overdag 1 dutje wordt geschrapt. Ze gaan bijvoorbeeld van de 3 dutjes overdag, naar 2 dutjes. Het lijkt misschien heel lastig te bepalen wanneer je kindje deze overgang kan maken, maar in de praktijk merk je het als ouder vanzelf. Je kindje begint bijvoorbeeld anders te slapen, weigert een dutje of valt moeilijker in slaap. Dit zijn een paar signalen die aangeven dat het wel eens tijd kon zijn voor een dutje minder.

Ander slaapgedrag is niet altijd een teken dat je kind minder slaap nodig heeft. Kinderen ontwikkelen de eerste jaren hard en deze ontwikkelingen gaan vaak in sprongen. Soms vertonen ze ook ander slaapgedrag als ze in zo’n ontwikkelingssprong zitten. Hoe weet je nou wat je moet doen? Dat gaan we je in deze blog allemaal uitleggen!

Bekijk de video of sla het dutjesschema onder de video op voor later!

Wist je dat onze slaapcoaches en hele module hebben opgenomen die jouw handige tips, tricks en inzichten geven over slaap en de ontwikkeling van je kindje?  Je bekijkt dit en véél meer in onze community Numsy+!

Dutjes overgangen schema

Allereerst hebben we onderstaand een overzicht voor je waarin staat aangegeven op welke momenten de meeste kindjes een dutjes overgang doormaken.

In de eerste 3 jaar zal je kind van om de paar uur slapen een overgang maken naar enkel ’s avonds en ’s nachts slapen en overdag dus totaal niet meer. Meestal kunnen kinderen van 3 jaar oud prima zonder dutjes door het leven, maar kijk er niet raar van op als jouw kindje wel nog lekker eventjes wil slapen in de middag. Ieder kind is anders.

Als we kijken naar de gemiddelden dan ziet het overzicht van de dutjes er zo uit:

Wil jij een gids vol met handige voorbeeldschema's voor het dag- en nachtritme van je kleine dromer? Bekijk onze slaapgids met voorbeeldroutines!

Dutjes overgangen, zo herken je de signalen

Net op het moment dat je weer een paar nachten heerlijk hebt doorgeslapen en je denkt: ‘Hé! Mijn baby slaapt door’, is het moment weer voorbij. Of je kleintje beslist dat 5.00 uur een prima tijd is om de dag te beginnen. Waarom?! Nou misschien omdat het nu tijd is voor een dutjes overgang. In ieder geval: als dit meerdere dagen achter elkaar het geval is. Er zijn meer signalen die aangeven dat je kleintje klaar is voor een dutjes overgang.

Signalen die aangeven dat je kindje klaar is voor een dutjes overgang:

•          ’s Ochtends heel vroeg wakker zijn.
•          Niet makkelijk in slaap vallen (overdag en/of ’s avonds)
•           Geen dutje willen doen
•          Korte dutjes doen
•          ’s Avonds laat pas in slaap vallen.
•          ’s Nachts wakker worden.

Al deze signalen geven aan dat je kindje niet meer zoveel slaap nodig heeft en daarom eerder wakker wordt of ’s nachts niet meer doorslaapt. Vaak merk je aan het gedrag van je kindje dat hij echt wakker is en de slaap niet nodig heeft.

Zoals eerder aangegeven is afwijkend slaapgedrag niet altijd hét signaal dat je kleintje klaar is voor een dutjes overgang. Je baby heeft in de eerste 2 jaar ook te maken met ontwikkelingsprongetjes en slaapregressies. En deze twee fenomenen kunnen ook het slaapgedrag van je kindje flink op de schop nemen.

Slaapregressie, een sprongetje of tijd voor een dutjes overgang?

Wat is nu precies het verschil tussen  slaapregressie , een sprongetje of een dutjes overgang? Hoe weet je wanneer je met het ene en wanneer je met het andere te maken hebt? We leggen het je uit!

Kenmerken van een sprongetje

Ontwikkelingsprongetjes zijn eigenlijk mentale sprongen die elke baby doormaakt. Als je wilt weten of jouw baby in een zogenoemd sprongetje zit, dan is het misschien interessant om de  Oei ik Groei app  te downloaden. In de app kun je precies zien wanneer je kind een mentale ontwikkeling doormaakt en dus een periode kan hebben dat hij niet zo in zijn hummetje is (op zijn zachtst gezegd).

Tijdens een sprongetje merk je op dat je baby in één keer veel meer aandacht nodig heeft. De ontdekkers van de sprongetjes omschrijven het gedrag met de 3 H’s: Humeurig, Huilerig en Hongerig. Sommige baby’s transformeren in een dag tijd tot kleine draakjes waar geen land mee te bezeilen is. Ze willen alleen maar tegen je aan liggen en verder niets. Dit is klassiek gedrag die baby’s tijdens een sprong laten zien en daaraan kun je het dus herkennen. Vaak houd dit gedrag een week, en soms meerdere weken aan.

Net zo plots als het gekomen is, gaat het ook weer weg. Je baby is weer ‘normaal’ en kan ineens veel meer. Je ziet dus letterlijk dat hij met een grote sprong vooruit is gegaan.

Kenmerken van slaapregressies

Als je baby in een sprongetje zit, maakt hij een grote mentale ontwikkeling door. Wanneer je baby in een  slaapregressie  zit, dan maakt je baby een grote fysieke ontwikkeling door. Voorbeelden van deze fysieke ontwikkelingen: omrollen, kruipen, staan, lopen etc. Deze ontwikkelingen vragen zowel fysiek als mentaal (de hersenen sturen immers het lichaam aan) veel van je kleintje. En dat resulteert in moeilijker slapen.

Zoals gezegd vinden slaapregressies plaats omtrent bepaalde leeftijden:

• 8 weken;
• 4 maanden;
• 8 maanden (rond deze tijd kan het ook zijn dat je baby een dutjes overgang nodig heeft);
• 1 2 – 15 maanden;
• 15 – 18 maanden ;

Kenmerkend gedrag van baby´s tijdens een slaapregressie:

•          Niet meer doorslapen.
•          Dutjes overslaan.
•          Valt niet of lastig in slaap voor een dutje of voor het slapengaan in de avond.
•          Heeft hele korte dutjes of ligt juist heel lang te slapen (ongeveer 3 uur).
•          Is ’s ochtends ineens heel vroeg wakker.
•          Meer huilerig.
•          Eet of drinkt minder dan normaal.

Wanneer een dutjes overgang en wanneer een slaapregressie?

Zoals je ziet overlappen sommige periodes elkaar. Sommige slaapregressies vinden bijvoorbeeld plaats rond een periode dat het ook tijd kan zijn voor een dutjes overgang. Bijvoorbeeld rond de 15 maanden hebben veel kindjes een slaapregressie, maar dan is het ook vaak tijd om de overgang te maken van 2 naar 1 slaapje. Het is dus altijd een beetje puzzelen, maar kijken naar het gedrag van je kind is heel belangrijk.

Is je kindje echt wakker en denk je dat hij prima kan functioneren met minder slaap, dan is tijd voor de overgang. Is je kindje een nieuwe vaardigheid aan het leren wat hem momenteel wat van slag brengt, dan heb je te maken met een slaapregressie.

Verschil tussen slaapregressie en sprongetje

Als laatste willen we nog het verschil uitleggen tussen slaapregressie en een sprongetje. Tijdens een slaapregressie wilt je kind ineens niet meer slapen. Je snapt er werkelijk helemaal niets in. Verder is het humeur best oké. Je moet op dat moment wel samen met je baby aan de bak om het slaapritme weer op de rails te krijgen. Je baby moet bijvoorbeeld leren om weer terug te rollen, om niet meer te gaan staan in bed etc.|

Als je baby in een sprongetje zit dan merk je meteen dat hij niet lekker in zijn vel zit (de 3 H’s). Er is eigenlijk niet zo heel veel wat je kunt doen, behalve er voor je baby zijn. Ook de onrustige nachten moet je maar even nemen zoals ze zijn. Als het sprongetje voorbij is, zal je baby ook weer normaal gaan slapen.

Wat te doen bij twijfel?

Maar soms lijkt het gedrag tijdens een slaapregressie ook op die van een sprongetje of van een dutjes overgang. Wat dan? Bij twijfel is het altijd beter de dutjes en het slaappatroon zoveel mogelijk in stand houden. Vaak merk je vanzelf wel of je kind niet wilt slapen omdat hij een beetje met zichzelf in de knoop zit, of omdat hij gewoon minder slaap nodig heeft. Hierbij geldt dus één ding die allesbepalend is: vertrouw je moeder- of vaderinstinct! Als jij je kind goed kent en op het gedrag let, dan weet je vanzelf waar je kind behoefte aan heeft. Geloof ons maar! En anders moet je op een gegeven moment maar gewoon iets proberen.

Overgang 3 naar 2 slaapjes

Vanaf ongeveer 3 maanden gaan baby’s langzaamaan naar de 3 slaapjes overdag. Dit gaat vaak redelijk soepel. Tussen de 6 en 8 maanden is de volgende dutjes overgang. Er wordt dan de overgang gemaakt van 3 naar 2 slaapjes. Let in dit geval op de signalen die aangeven dat je kindje prima kan teren op minder slaap!

Slaapgedrag vanaf de 6 maanden

Baby’s vanaf de 6 maanden zijn overdag telkens 1,5 tot 3 uur wakker. Daarna moeten ze weer eventjes slapen. Dit houdt in dat ze overdag ongeveer 3 tot 3,5 uur slapen, verdeeld over 2 (of misschien nog 3) dutjes. ’s Nachts slapen ze als het goed is ongeveer 11 uurtjes.

Zo deel je de dutjes in

Als je kind de overgang gaat maken van 3 naar 2 dutjes dan heeft het de voorkeur om het tweede dutje het langste te maken. En dat houdt in langer dan 45 minuten. Dus: ’s ochtends een kort dutje van bijvoorbeeld een uur, ’s middags een lang dutje van ruim 2 uur. Op die manier is de tijd tussen het middagdutje en het slapengaan in de avond minder lang en voorkom je dat je kind ’s avonds oververmoeid is.

Overgang van 2 naar 1 slaapje

De overgang van 2 naar 1 slaapje  is een moeilijkere overgang dan de dutjes transities die je hiervoor hebt gehad. Dat komt omdat je kindje nu steeds langer wakker is en het gat tussen de slaapjes groter wordt. De overgang zal eenvoudiger gaan als je kindje tot nu toe ’s ochtends een kort dutje doet en ’s middags een lange. Dus zeker de moeite waard om hier goed op te letten.

Omdat de overgang van 2 naar 1 slaapje wat lastiger is, zullen we deze wat uitgebreider behandelen.

Welke leeftijd van 2 naar 1 slaapje?

De meeste kinderen (met de nadruk op meeste) hebben een dutjes overgang van 2 naar 1 slaapje als ze tussen de 15 en 18 maanden oud zijn. Maar het kan voorkomen dat je kind er pas later klaar voor is. Kinderen die jonger zijn dan 15 maanden hebben meestal echt nog 2 dutjes nodig. Op zijn vroegst kan het in enkele gevallen voorkomen dat kinderen rond de 14 maanden het toch al prima redden met 1 dutje. Maar dat komt dus niet vaak voor.

Eigenlijk moet je niet kijken naar de leeftijd van je kind, maar naar het gedrag van je kind. Het gedrag is allesbepalend en daaruit kun je het beste opmaken of je kind een tweede dutje niet meer nodig heeft.

Signalen die aangeven dat je kind klaar is voor een overgang van 2 naar 1 slaapje:

1. Je baby slaapt elke nacht goed door. Dit is heel belangrijk! Een goede nachtrust is essentieel. Je baby moet dus goed doorslapen voordat je begint met een eventuele dutjes overgang.
2. Je baby valt minder snel in slaap bij het ochtenddutje.
3. Je baby wordt eerder wakker uit het ochtenddutje
4. Je baby valt minder snel in slaap bij het middagdutje met het gevolg dat de bedtijd ’s avonds ook te veel opschuift.
5. Je baby weigert het middagdutje.
6. Je baby wordt om onverklaarbare redenen ’s nachts weer wakker of is heel vroeg in de ochtend wakker.
7. Je baby is tussen de 15 en 18 maanden.

Is het tijd voor een dutjes overgang?

Houd zo lang mogelijk vast aan de twee dutjes!

Mocht je twijfelen en niet weten of je baby klaar is voor een dutjes overgang of dat je baby een ontwikkeling doormaakt, houd dan altijd nog de twee dutjes in stand. Sterker nog: het is verstandig om de twee dutjes zo lang mogelijk erin te houden. Ja, we weten het: praktisch gezien kunnen die dutjes een doorn in het oog zijn, maar als we kijken naar functionaliteit, dan zijn ze cruciaal. Want hoe langer je de twee dutjes in stand houdt, hoe makkelijker de overgang naar 1 dutje straks zal zijn.

Om de dutjes in stand te houden kun je het beste het ochtenddutje inkorten tot een uurtje. Houd dit een aantal dagen aan en bekijk hoe dit gaat. Vaak helpt dit heel erg en blijft je baby toch nog eventjes genieten van de twee slaapjes en is het slaapritme verder nog gewoon normaal gebleven. Je kunt ook het gat tussen de twee dutjes wat oprekken door het middagslaapje wat naar achteren te schuiven. Heb je dit gedaan, maar merk je toch dat de slaapjes niet meer van harte gaan. Dan kun je de overstap van 2 naar 1 slaapje maken.

Van 2 naar 1 slaapje

Is je baby ruim 15 maanden oud en wil hij echt niet meer slapen tijdens het ochtenddutje, middagdutje of voor het slapengaan? Of merk je ander kenmerkend gedrag op, dan kun je proberen de overgang van 2 naar 1 slaapje te maken. Hoe pak je dat aan?

Stap 1: Neem de tijd

Je kunt niet in één keer een dutje helemaal schrappen. De overgang is dan namelijk veel te groot. Je kindje moet dan namelijk in plaats van ongeveer 3 uur wakker zijn, 5 uur of langer wakker zijn. Dat gaat niet zomaar. Vandaar dat je één dutje langzaam moet afbouwen of moet verplaatsen en dat kost tijd. Houd hier dus rekening mee!

Stap 2: Kies een methode

Er zijn twee methodes die je kunt gebruiken om de dutjes overgang van 2 naar 1 slaapje goed te laten verlopen.

Methode 1: inkorten ochtenddutje

Slaapt jouw baby normaalgesproken 1,5 uur tijdens het ochtenddutje, kort het dan meteen in tot een uur (als je dat nog niet gedaan had). Hierna maak je jouw baby wakker. Gaat dit een aantal dagen goed. Kort dan het ochtenddutje steeds verder in, in stappen van 15 minuten. Telkens wanneer je het hebt ingekort, houd je dit een aantal dagen in stand. Pas na een paar dagen kort je weer verder in tot je baby slechts een half uurtje slaapt en hierna niet meer. Je zal dan merken dat het middagdutje naar voren verschuift en waarschijnlijk ook langer duurt.

Methode 2: Dutje verschuiven

Bij deze methode verschuif je het ochtenddutje naar achteren in kleine stapjes. Sliep je baby bijvoorbeeld altijd om 10.00 uur, leg hem dan pas om 10.30 of 11.00 uur in het bedje. Laat vervolgens je baby zo lang slapen als hij wilt. Vervolgens verleg je om de 2 dagen de tijd van het dutje telkens met 15 tot 30 minuten. Je ‘eindtijd’ is tussen de 12.00 en 13.00 uur. Heel belangrijk in dit proces: neem de tijd. Het is heel normaal als dit 1,5 tot 2 weken in beslag neemt.

Laat je baby tijdens het ene dutje dat hij nog heeft zo lang mogelijk slapen. Ideaal zou zijn als het dutje ongeveer 2,5 uur in beslag neemt. Slaapt je kindje een keertje een stuk korter, bijvoorbeeld maar een uurtje, dan is het goed je kleine later in de middag een powernap te laten doen. De powernap kan je baby doen in de draagzak, wandelwagen of auto. Zo voorkom je dat je baby ’s avonds oververmoeid is.

TIP: houd er rekening mee dat kinderen jonger dan 2 jaar niet langer dan 4 tot 5,5 uur tussen de slaapjes door wakker zijn!

Overgang naar 1 slaapje lukt niet?

Heb je alle tips toegepast maar lukt de overgang naar 1 slaapje niet? Waarschijnlijk is het dan toch te vroeg geweest. Hoe weet je of het te vroeg is? Nou… laten we het zo zeggen: dat laat je kind jou wel weten. Zo zal hij of zij meer rusteloos zijn, ´s nachts vaker wakker worden, dutjes weigeren en uiteindelijk oververmoeid zijn. Het gekke is: een oververmoeid kind slaapt juist slechter dan een uitgerust kind. Het klinkt tegendraads, maar het is de realiteit. Als een kind oververmoeid is, maakt het lichaam cortisol aan. Cortisol wordt ook wel het stresshormoon genoemd. Het hormoon maakt je alert, zelfs wanneer je eigenlijk heel moe bent. Daarom kan een baby met veel cortisol in het lichaam niet in slaap komen.  

Merk je dat je kindje oververmoeid is en dus nog een slaapje nodig heeft, dan kun je dit makkelijk oplossen. Je brengt het dutje gewoon weer terug in jullie routine. Houd dit minstens een week aan. Hoe reageert je kindje hierop?

Algemene tips voor een soepele dutjes overgang

Als allerlaatste nog een paar algemene tips die helpen een soepele dutjes overgang in te zetten:

• Eerder naar bed: zodra je een dutje hebt geschrapt is het goed om je kindje ietsjes eerder naar bed te brengen. Zo is de periode dat je kindje wakker is iets korter en kan je kleintje wennen aan het nieuwe ritme.
• Werk in kleine stapjes: maak nooit een grote verandering in één keer, maar werk in kleine stapjes.
• Zorg altijd voor rust en regelmaat: kinderen hebben een grote behoefte aan rust en regelmaat, dit is altijd de belangrijkste basis. Rust betekent niet dagelijks de hele dag op pad en regelmaat houdt in: altijd alles rond dezelfde tijden. Zo kun je ook veel beter de signalen herkennen. Kinderen die geen regelmaat hebben, zijn altijd een beetje van slag en zo weet je nooit of je nu te maken hebt met slaapregressie, sprongetje of dat het tijd is voor een dutjes overgang. Is alles thuis wel stabiel, dan is afwijkend slaapgedrag juist heel opvallend en weet je dat er iets aan de hand is.
• Neem de tijd: dutjes overgangen hebben tijd nodig. Verwacht dus niet dat je kind in een dag helemaal gewend is en weer lekker doorslaapt. Ga ervanuit dat het minstens een week, soms wel twee weken kan duren.         

Twijfels over de dutjes overgang?

Hey you! Als ouder krijg je heel wat voor de kiezen. Slaapregressies, sprongetjes, dutjes overgangen en nog veel meer. Dat kan vast behoorlijk overweldigend voelen. Een verandering in het schema brengt altijd twijfels met zich mee. Was het écht tijd om een dutje over te slaan of ben ik nog te vroeg? 

In onze community vind je het antwoord op al deze prangende vragen en het beste van alles? Je hoeft het maar te vragen. In Numsy+ mag je onbeperkt chatten met onze slaapcoaches en pedagogen. Leg je situatie uit en vraag alles wat je wil weten. Daarnaast kun je volg je meerdere online videocolleges